Best of IDFA on Tour 2024

De films (in volgorde van vertoning):

Life Is Beautiful
Mohamed Jabaly, Noorwegen, Palestina 2023, 90 min., Arabisch, Noors, Engels gesproken, Nederlands ondertiteld.

Tijdens een uitwisseling zit de jonge Palestijnse filmmaker Mohamed Jabaly bij een gastgezin in de Noorse stad Tromsø als de grenzen van Gaza sluiten.

Het sluiten van de grenzen van zijn woonplaats veroorzaakt diverse problemen, onder meer omdat de Noorse overheid zijn Palestijnse paspoort niet erkent. Ook de aanvraag voor een werkvergunning wordt afgewezen, omdat de filmmaker niet over de vereiste diploma’s beschikt. Hij zit ‘vast’ bij zijn gastgezin en kan niet reizen – wat de reden is dat hij bijvoorbeeld de vertoning van zijn debuutfilm AMBULANCE (2016) op IDFA niet kan bijwonen.

In afwachting van een rechterlijke uitspraak en tijdens een treurigstemmende tocht langs politieke en bureaucratische organen, filmt Jabaly zichzelf en zijn Noorse vrienden. De sereniteit van het besneeuwde Noorse landschap vormt een schril contrast met de zorgwekkende beelden en berichten die hij van familie en vrienden uit Gaza krijgt. Intussen stelt de hechte film- en kunstenaars- gemeenschap in Tromsø alles in het werk om Jabaly te steunen.

Winnaar van de IDFA Award voor beste regisseur in de internationale competitie.

Sister of Mine
Mariusz Rusiński, Polen 2023, 30 min., Pools gesproken, Nederlands ondertiteld.

De jonge filmmaker Mariusz Rusiński richt zijn camera op zijn wanhopige ouders en zijn aan drugs verslaafde zeventienjarige zusje Zuzia. Hoe heeft het zover kunnen komen? En wat is zijn rol in de verziekte familiedynamiek?

Wanneer je als filmmaker de camera richt op je disfunctionele familie, blijf je natuurlijk zelf ook niet buiten schot. Aanvankelijk lijkt Mariusz Rusiński een vlieg op de muur van zijn comfortabele ouderlijk huis. Hij observeert de ruzies tussen zijn zusje Zuzia en hun moeder, die zich wel wat anders bij het ouderschap had voorgesteld dan de urine van haar minderjarige dochter te moeten testen op sporen van drugs. Hij legt de woordenwisselingen tussen zijn ouders vast, waarin wanhoop wordt verpakt in verwijten.

De onderliggende vraag is hoe het kan dat een begaafde, intelligente zeventienjarige zo van het pad is geraakt. En in het verlengde daarvan: hoe grip te krijgen op een verslaving en als gezin wél te functioneren? Om dat te onderzoeken, wordt Rusiński meer en meer een zichtbaar onderdeel van een complexe realiteit die soms veel weg heeft van een nachtmerrie. Opmerkelijk is dat Zuzia haar middelengebruik dan niet onder controle mag hebben, maar wel in staat is om met pijnlijke precisie analyses van hun collectieve puinhoop als mitrailleursalvo’s op haar ouders én broer af te vuren.

Winnaar van de IDFA Award voor beste jeugddocumentaire (categorie 13 jaar en ouder).

1489
Shoghakat Vardanyan, Armenië 2023, 76 min., Armeens, Russisch gesproken, Nederlands ondertiteld.

Als haar broer vermist raakt tijdens het Armeens-Azerbeidzjaanse conflict, besluit Shoghakat de zoektocht en het emotionele proces van haarzelf en haar ouders te filmen – ook op momenten waarop anderen de camera misschien hadden neergelegd.

Soldaten die sneuvelen eindigen in nieuwsberichten vaak als anonieme getallen. Maar achter elk getal gaat een mens schuil, die diepbedroefde familieleden achterlaat. Ook 1489 is een anoniem getal voor ‘lichaam van individu vermist in de strijd’. Dat getal werd toegewezen aan Soghomon Vardanyan, een 21-jarige student die bijna zijn dienstplicht had vervuld toen in september 2020 het conflict om Nagorno-Karabach opnieuw oplaaide. Op de zevende dag van de oorlog raakt Soghomon vermist. Zijn zus Shoghakat besluit vervolgens met haar telefooncamera de zoektocht en het emotionele proces van haarzelf en haar ouders te filmen. Na een half jaar worden botten teruggevonden, maar DNA-onderzoek moet uitwijzen of het daadwerkelijk de stoffelijke resten van Soghomon zijn. De uitslag volgt pas na anderhalf jaar. Al die tijd blijft Shoghakat filmen, ook op de meest intieme en kwetsbare momenten, wat soms voor een ongemakkelijke kijkervaring zorgt. Maar het maakt het intense verdriet en gemis van een mens van vlees en bloed tegelijkertijd des te tastbaarder.

Winnaar van de IDFA Award voor beste documentaire in de internationale competitie.

Queendom
Agniia Galdanova, Frankrijk, VS 2023, 98 min., Russisch gesproken, Nederlands ondertiteld.

Geboren en getogen in Magadan, een om zijn goelag-verleden beruchte stad in het uiterste oosten van Rusland, paart de 21-jarige non-binaire Gena radicale performancekunst aan activisme. Met gevaar voor eigen leven.

Gena maakt met ducttape, afvalmateriaal en make-up uitzinnige creaties voor haar performances. Op onwaarschijnlijk hoge hakken trekt ze als een buitenaards wezen door de straten en metrostations van Moskou uit protest tegen de op handen zijnde oorlog in Oekraïne en het geweld tegen de LHBTIQ+-gemeenschap. In een land waar openlijk anders zijn algauw als clandestiene homopropaganda wordt beschouwd, is dat levensbedreigend.

In QUEENDOM volgen we Gena van haar geboorteplaats Magadan naar Moskou en zijn getuige van de problemen die ze dagelijks ondervindt. We zien haar in drag, of als student aan een ‘Beauty Academy’, en luisteren mee wanneer ze belt met haar grootouders, door wie ze is opgevoed. Uit hun gesprekken spreekt zowel onbegrip als onvoorwaardelijke liefde. Beelden van Gena’s duistere performances doorspekken het verhaal en geven er een extra emotionele laag aan. Soms zijn ze bijna letterlijk adembenemend.

Queendom behoorde tot de publieksfavorieten van IDFA en eindigde op de derde plek in de publieksenquête.